تخلفات بانکی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: تخلفات اداری که شامل اعمال و رفتارهای خلاف شئون شغلی یا اداری میشوند، و تخلفاتی که به طور خاص مربوط به بانکها هستند، مانند عدم اجرای مصوبات شورای پول و اعتبار. مرجع رسیدگی به این تخلفات بسته به نوع تخلف متفاوت است و افراد میتوانند با پر کردن فرمهای مربوطه، شکایت خود را در مقابل بانک مطرح کنند.
جرایم و تخلفاتی که در جامعه رخ میدهند، ممکن است توسط سازمانها و نهادهای مختلف نیز مورد بررسی قرار گیرند، از جمله این نهادها میتوان به بانکها اشاره کرد. با توجه به اینکه این جرایم دارای ابعاد اقتصادی مهمی بوده و به پول و پساندازهای افراد مربوط میشوند، رسیدگی به آنها اهمیت زیادی دارد.
به منظور طرح دعوا علیه بانک به دلیل تخلفات ارتکابی، شخص باید از انواع این تخلفات آگاه باشد و با شرایط و مدارک لازم برای این امر آشنا شود. همچنین، اطلاع از نحوه طرح دعوا علیه بانک و مرجع رسیدگی کننده به آن نیز بسیار مهم است.
در ادامه مقاله حاضر، پس از پاسخ به پرسشهایی که انواع تخلفات بانکی چیست و انواع دعاوی بانکی چه میباشد؟، به بیان شرایط و مدارک لازم برای طرح دعوا میپردازیم. سپس در مورد نحوه طرح دعوا علیه بانک و مرجع رسیدگی به تخلفات بانکی صحبت خواهیم کرد و در انتها، یک نمونه فرم دادخواست علیه بانک ارائه خواهد شد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، با ما همراه باشید.
انواع تخلفات بانکی چیست؟
مطابق ماده 1 قانون بانکداری مصوب 1334، بانک به عنوان یک موسسه، به صورت شرکت سهامی مطابق قوانین تجارت تشکیل میشود و بر اساس این قانون، به عملیات بانکی مشغول است. بانکها علاوه بر قبول سپرده، افتتاح حساب جاری، و اعطای اعتبار، میتوانند طبق اساسنامه خود در حدود مقررات این قانون، یک یا چند رشته از عملیات زیر را نیز انجام دهند:
1. معاملات مربوط به بروات و سفته.
2. عملیات مربوط به سهام و اسناد و برگهای بهادار دیگر.
3. نقل و انتقال وجوه در داخل کشور.
4. معاملات ارزی.
5. معاملات فلزات گرانبها (با رعایت قوانین مربوطه).
6. قبول امانات.
7. اجاره صندوق امانات.
8. تضمین و صدور ضمانتنامه.
این عملیات مشمول مقررات و قوانین مربوطه بوده و بانکها باید با رعایت این مقررات، این عملیات را انجام دهند.
تخلفات بانکی در دو دسته تخلفات اداری و تخلفات خاص به بانکها تقسیم میشوند. در تخلفات اداری، هر نوع انحراف از شیوههای قانونی و صحیح در انجام وظایف و استفاده نامشروع از موقعیت شغلی را شامل میشود. کارمندان و کارکنان بانکها نیز مستثنی نیستند و تخلفات آنها میتواند شامل موارد زیر باشد:
1. اعمال و رفتارهای خلاف شئون شغلی یا اداری.
2. ایراد تهمت و افترا.
3. هتک حیثیت.
4. اخاذی.
5. اختلاس.
6. افشای اسرار و اسناد محرمانه اداری.
7. گرفتن وجوهی غیر از آنچه در قوانین و مقررات تعیین شده است.
8. اخذ هرگونه مالی که در عرف به عنوان رشوه خواری تلقی میشود.
این تخلفات میتواند بر جریمه و مسئولیتهای قانونی برای افراد یا بانکها منتهی شود، و بسته به شدت و نوع تخلف، ممکن است عواقب جزایی برای آنها داشته باشد.
تخلفات مرتبط با بانکها: با توجه به ساختار و وظایف خاص بانکها، انجام برخی تخلفات تنها از سوی این نهاد امکان پذیر میباشد. به عنوان مثال، عدم اجرای مصوبات شورای پول و اعتبار، عدم افتتاح حساب، عدم ارائه مدارک و تضمینات بانکی، تخلفات مرتبط با اعطای تسهیلات و… اشاره میشود.
انواع دعاوی بانکی چیست؟
دعاوی بانکی به دعاوی و پروندههایی گفته میشود که در آن، یکی از طرفین دعوا بانک بوده و یا موضوع دعوی، مربوط به وظایف و مسئولیتهای بانک باشد. در یک تقسیمبندی، میتوان دعاوی بانکی را از جهت طرفین دعوا، در سه دسته مختلف تقسیمبندی نمود که این دستهها عبارتند از:
1. دعاوی بانک علیه بانک
2. دعاوی بانک علیه اشخاص حقیقی و حقوقی
3. دعاوی اشخاص حقیقی و حقوقی علیه بانک
در زمینه دعاوی بانکی، برخی از موارد به ویژه مهمی وجود دارند که از جمله آنها میتوان به دعوای فک رهن، دعوای الزام به ارائه مفاصای وام، دعوای ابطال شروط قرارداد بانکی، دعوای استرداد ارائه یا سایر اسناد اشاره کرد. در زیر، به برخی از این دعاوی اشاره میشود و توضیحاتی درباره مهمترین آنها ارائه میشود:
- دعوای فک رهن: در این نوع دعوا، اگر مشتری به تمام تعهدات و پرداخت اقساط وام به موقع پرداخت کند، بانک ملک را از رهن خارج میکند. اما اگر بانک از این کار خودداری کند، مشتری میتواند با ارائه مدارک، از طریق دعوای فک رهن به دادگاه اعلام کند که بانک باید ملک را از رهن خارج کند.
در دعوای ارائه مفاصای وام، اگر فردی که درخواست وام کرده است متوجه شود که بانک در محاسبه سود اشتباه کرده است یا مشکلی در بازپرداخت وام و تسویه آن به وجود آمده است و بانک به پاسخگویی و ارائه مدارک و اسناد برای اثبات صحیح بودن وضعیت خود نپردازد، میتواند دعوای الزام به ارائه مفاصای وام را مطرح کند.
در دعوای ابطال شروط قرارداد بانکی، اگر شخص متوجه شود که در قراردادی که با بانک انعقاد داده است، شرایطی وجود دارد که مغایر با قوانین و مقررات بانکی است و بازنویسی شدهاند، میتواند شکایت کند و از بانک خواستار ابطال این شروط شود.
شرایط و مدارک لازم برای طرح دعوا علیه بانک
فعالیت در صنعت بانکداری، نیازمند تنظیم قوانین و مقررات توسط دولت و انجام نظارت است تا فعالیتهای بانکها کنترل شود. اما گاهی بانکها بدون رعایت قوانین و مقررات اقداماتی انجام میدهند که این موضوع زمینهای را برای طرح دعوا علیه آنها فراهم میکند.
برای طرح دعوا علیه بانک، متقاضی باید شرایط و ضوابط موردنیاز را رعایت کرده و مدارک لازم را گردآوری کند. در این بخش از مقاله، به بیان شرایط و مدارک لازم برای طرح دعوا علیه بانک پرداخته شده است.
از جمله شرایط مورد نیاز برای طرح دعوا علیه بانک، آشنایی شاکی با آییننامهها، مصوبات بانکی، رویههای بانکی و دستورالعملهای مربوط به بانک است؛ زیرا اغلب اتفاق میافتد که عدم آگاهی متقاضی از مقررات بانکی، باعث رد دعوا یا صدور حکم به نفع بانک شود. همچنین، وقوع تخلف از سوی بانک، از دیگر شرایط اصلی برای طرح دعوا علیه بانک میباشد.
به غیر از شرایط مذکور، برای طرح دعوی علیه بانک، شخص باید شرایط و ضوابطی را به صورت کلی رعایت کند که شامل داشتن اهلیت، ثبت نام در سامانه ثنا (برای طرح شکایت حقوقی و کیفری ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت در آن الزامی است)، ارائه اسناد و مدارک لازم و… میشود.
همچنین، در این میان، شاکی باید اسناد و مدارکی را در این خصوص تهیه کرده و به مراجع ذیصلاح ارائه دهد که از جمله این مدارک میتوان به مدارک هویتی (شناسنامه، کارت ملی، عکس و…)، مدارک دال بر اثبات تخلف بانک (مانند اصل سند قرارداد منعقده میان بانک و متقاضی)، اطلاعات حساب بانکی و… اشاره کرد.
نحوه طرح دعوا بر علیه بانک
در بخشهای پیشین مقاله، توضیحات جامع و کاملی در خصوص انواع تخلفات بانکی، انواع طرح دعوی علیه بانک، شرایط و مدارک لازم در این خصوص داده شده است و بیان شده که یکی از شرایط اصلی برای طرح دعوا علیه بانک، آشنایی با مصوبات و مقررات بانکی است. در این بخش از مقاله، قصد داریم به نحوه طرح دعوا علیه بانک بپردازیم.
نحوه طرح دعوا علیه بانک، تا حد زیادی بستگی به نوع دعوا دارد و با توجه به آن تعیین میشود. به عنوان مثال، اگر کارکنان بانک دولتی مرتکب تخلفات اداری شده و فرد قصد طرح دعوا علیه بانک را داشته باشد، میبایست شکایت خود را در دیوان عدالت اداری مطرح کند.
همچنین، با توجه به اینکه مرجع رسیدگی به تخلفات موضوع ماده 44 قانون پولی و بانکی کشور، مصوب سال 1351 و صدور حکم، به عهده هیئت انتظامی بانکها واگذار شده است، افراد باید به منظور طرح شکایت از تخلفات این ماده، مطابق آییننامه آن، به طرح شکایت نزد هیئت انتظامی بانکها بپردازند.
وجود مراجع فوق، برای طرح شکایت از تخلفات بانکها، مانع از حق متقاضی برای طرح دعوی از اعمال مجرمانه اشخاص (از جمله بانکها) در مراجع قضایی تحت نظارت قوه قضائیه (نظیر دادگاهها) نخواهد بود. همچنین، افراد میتوانند کلیه شکایات و درخواستهای خود را در سامانه اینترنتی تحت عنوان سامانه ارتباط مردمی بانک مرکزی به آدرس crm.cbi.ir مطرح نمایند.
مرجع رسیدگی به تخلفات بانکی
در بخش گذشته، در خصوص روش ارائه شکایت علیه بانک صحبت کردیم و بیان کردیم که نحوه ارائه شکایت بستگی به نوع تخلف دارد. یکی از سوالات متداول در ارتباط با تخلفات بانکی این است که کدام نهاد مسئول بررسی تخلفات بانکی و رسیدگی به آن است؟
در پاسخ به این پرسش، باید اشاره کرد که به دلیل ارائهکننده شکایت و موضوع آن، نهاد مسئول بررسی متفاوت است. اگر فرد شکایت خود را در مورد تخلفات اداری کارمندان بانک دولتی به دیوان عدالت اداری ارسال کرده و خواستار بررسی آن در این دیوان است، مرجع رسیدگی همین دیوان خواهد بود.
در مواردی که شخص شکایت حقوقی یا کیفری را علیه تخلفات بانکی مطرح میکند، مسئولیت بررسی به دادگاههای قضایی تحت نظر قوه قضائیه میرسد و این دادگاهها مسئول رسیدگی به پرونده خواهند بود. در این موارد، هیئت انتظامی بانکها به عنوان مرجع رسیدگی به تخلفات موضوع ماده ۴۴ قانون پولی و بانکی کشور عمل میکند.
نمونه طرح دادخواست علیه بانک
برای ارائه یک نمونه دادخواست علیه بانک، متقاضیان باید با محتوا و جزئیات این نمونهها آشنا باشند تا مراجع مربوطه بتوانند به درخواستهای آنها پاسخ دهند. توجه به این نکته حائز اهمیت است که متقاضیان باید با توجه به وضعیت و موضوع پرونده خود، محتوا و اطلاعات نمونه دادخواست علیه بانک را تغییر دهند. همچنین، آشنایی با مقررات مربوط به تخلفات بانکی امری ضروری برای تنظیم دادخواست میباشد.
